De Kerk
Waarom staat er in Deinum een ‘Sipel op ‘e toer’?
In een volksliedje uit het begin van de 20e eeuw stond in n van de coupletten Yn Deinum stiet in sipel op e toer. Vanaf die tijd heeft Deinum in de volksmond dus een Sipel (= ui) als bekroning van de kerktoren. Tot die tijd werd hij ook wel kool of peer genoemd.
Volgens overlevering zou de toren deze bekroning hebben gekregen omdat de heks Akke, die een koolraap had omgetoverd tot vliegende feestkoets, op de terugweg van een heksenfeest naar huis net boven Deinum vloog, toen de betovering was uitgewerkt en ze neerstortte op de toren. Een ander verhaal zegt dat de kruisridder Roorda als dank voor zijn veilige terugkeer uit het heilige land naar oosters voorbeeld deze sipel op de toren liet bouwen. Dit laatste klopt daarom niet omdat de kruistochten (1000-1200) niet overeenkomen met de bouw van de toren (1550-1557)
Ook kan de Deinumer toren nooit dienst hebben gedaan als vuurtoren aan de Middelzee omdat ten tijde van de bouw van de toren de zee al lang volledig was ingepolderd.
De Deinumer sipel moet volgens een in n van de balken uitgesneden jaartal in 1589 op de toren zijn gezet. Meteen doet zich dan de vraag voor, wat er dan tussen 1557 en 1589 op de toren heeft gestaan. Een vraag waarop tot heden geen duidelijk antwoord is gevonden.
Vergelijkbare sipelbekroningen (naar Deinumer voorbeeld en in verkleinde vorm) vinden we ook op het torentje van het Poptaslot in Marssum en op het Prinsessenhof in Leeuwarden ( 125 jaar later gebouwd). Er mag vanuit worden gegaan dat rond 1550 deze wijze van afwerken van de toren een modeverschijnsel moet zijn geweest omdat op afbeeldingen van een aantal dorpen in de nabije omgevingen ook deze sipels laten zien (o.a. St.Anna parochie en Vrouwenparochie). Echter, rond 1980 ontdekte men dat de sipel begon te verzakken. Nader onderzoek wees uit dat de massieve eiken balken door de bonte knaagkever waren uitgehold, waardoor de constructie zodanig was verzwakt, dat er weinig fantasie voor nodig was om in te zien dat, als er niet snel iets gebeurde, de sipel best naar beneden kon vallen. Een inventarisatie werd gemaakt en men kwam al snel tot het besluit dat er een geheel nieuwe sipel moest worden gemaakt. Nadat de financile dekking van de vervanging grotendeels was rondgemaakt, werd met de afbraak en tegelijkertijd met de bouw (in de werkplaats in Workum) begonnen. In de zomer van 1989 (precies 400 jaar na de ingebruikname van de eerste sipel) werd de huidige,volledige nieuwe sipel ingewijd.
Het jaartal 1589 is in de balken niet meer terug te vinden vanwege genoemde vervanging.
Tekst:Wurkgroep Deinum Doe en No