Deinum is rond het begin van onze jaartelling gebouwd op een van de vele terpen in een kwelderlandschap aan de toenmalige Middelzee. Men woonde betrekkelijk veilig op deze terp terwijl de zee bij eb en vloed vrij spel had op het omliggende land.
Al in de 9e of 10e eeuw werd begonnen met de aanleg van een zeedijk langs genoemde Middelzee, die zowel aan de west- als aan de oostkant van de zee nu nog bekend staat onder de naam Hegedyk. In de omgeving van Deinum is dat de weg die loopt van Weidum via Jellum, Boksum, het Holt, Ritzumazijl en Marssum naar Beetgum. De zee viel bovendien door de aanvoer van slib steeds meer droog met als gevolg dat ze vanaf Bolsward stukje bij beetje werd ingepolderd.
Rond 1500 werd het laatste stuk van de zee afgepakt (Het Bildt). Daarmee is meteen de fabel weerlegd als zou de Deinumer kerktoren ook dienst hebben gedaan als vuurtoren. Dat kon niet, omdat met de bouw ervan eerst in 1550 werd begonnen. Deze kerk heeft Deinum door de afwijkende peervormige bekroning van de toren, in plaats van een zadeldak of een spits, veel bekendheid gegeven (“Yn Deinum stiet in sipel op ‘e toer”).
Halverwege de 19e eeuw (± 1850) kwam vanwege de vruchtbare grond en de prijs die men er voor wilde betalen, het afgraven van terpen in zwang. In Deinum ging men zelfs de dorpsterp afgraven en wie nu rondom de kerk de terp bekijkt, ziet dat die hierdoor enorm is aangevreten. Lees meer over de terp van Deinum
Aanzicht zuid westen omstreeks 1900
Door de eeuwen heen is de voornaamste bron van inkomen beheerst door de veehouderij. Gedurende ongeveer een halve eeuw stond in Deinum een stoomzuivelfabriek die in die periode de verwerking van de melk tot voornamelijk boter en kaas van de boeren overnam. Na 1960 is Deinum langzaam maar zeker veranderd in een forenzendorp. Veel gezinnen wonen in ons dorp maar de kost wordt vooral in Leeuwarden verdiend. Dientengevolge is de omvang van de bebouwing en dus het aantal inwoners vooral na 1975 behoorlijk toegenomen. Ook de ontsluiting van Deinum door de aanleg van de weg Bolsward-Marssum-St.Annaparochie en het zuidtangent met een aansluiting op de snelweg richting Heerenveen heeft hier behoorlijk aan meegewerkt.
Een overzicht dat verre van volledig is, maar genoeg informatie geeft om een indruk van het ontstaan van Deinum te krijgen en hoe het dorp geworden is tot wat het nu is.. Wie geïnteresseerd is en meer over ons dorp wil weten, kan zich ten allen tijde verdiepen in literatuur die veel dieper op alles ingaat. Enkele werken worden hierna genoemd: Skiednis fan Menameradiel (Uitg. Fryske Akademy) en Menaldumadeel geschreven door David Hartsema.
